Oyun içinde kullanılan araç ve aksesuarlar bazı oyunlarda araç işlevi görürken, bazı oyunlarda ise yalnız aksesuar işlevini görmüştür.
Araçlar oyunun yalnız belirli bir bölümünde aktif rol oynarken, aksesuarlar oyun gösterisinin bütününde aynı oranda kullanılmıştır.
Bir nesne araç konumundan aksesuar konumuna, aksesuar konumundan da araç konumuna geçebilir. Oyun sırasında erkeğin kıza taktığı gerdanlık, önce araç konumundayken gerdanlığı boyuna takılmasından sonra aksesuar görevini yüklenmesi gibi. Mendil, silah kama vb. (29)
Erkek Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarlar
Erkek oyunlarında kullanılan araçlar büyüklük, ağırlık ve kullanım güçlüklerinden dolayı kadın oyuncuların kullandıkları araçlardan farklılıklar göstermektedir.
Bir genelleme yapılırsa yalnız erkeklerin oynadıkları oyunlar fiziksel güce dolayı oyunlar olup, tempo ve zorluk derecesi bakımından diğer oyunlardan belirgin bir biçimde ayrılmıştır.
Bu oyunlar solo ya da iki kişi tarafından oynandığı gibi gruptaki tüm oyuncuların katılım ile de icra edilmektedir.
Oyun sırasında kullanılan araçtan dolayı genellikle oyuncular birbirlerinden bağımsız (ellerden tutmadan) olarak oynanır.
Sahne üzerinde kullanılan araçlar yalnız görsel olarak kullanılmıştır. Gerçek anlamda yüklendiği görevi ya da işlevi oyun sırasında sergilenmemiştir. Ancak sembolik olarak sanki o iş yapılmış gibi tasvir edilmiştir. (tüfek ile ateş edilmesi, orak ile ot biçilmesi vb.)
Erkek oyunlarında kullanılan aksesuarlar, erkeğin günlük yaşamı sırasında kullandığı kendi cinsine ait (erkeğe ait) bir takım öğeler kullanmışlardır. (tütün kesesi, fişeklik, köstek vb.)
Kadın Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarlar
Kadın oyunları erkek oyunlarına göre daha yumuşak ve küçük hacimli hareketlerden oluşmaktadır. Kadının fiziki gücü, toplumdaki konumu ve sosyal yaşam içinde yüklendiği görevi itibariyle oyun sırasında kullandığı araçlar daha hafif, küçük, taşıması kolay ve kullanım rahatlığı olan araçlardır.
Yine kadınların kullandıkları aksesuarlar erkeklere nazaran daha çok çeşit ve zenginlik göstermektedir. Bunun en önemli nedeni kadının yaradılışı itibariyle süse ve süslenmeye olan merakı ve ilgisinden kaynaklanmıştır.
Ortak oyunlarda kullanılan araç ve aksesuarlar
Kadın ve erkek birlikte oyun sırasında kendilerine özgü aksesuarları kullanırken, araçlar arasında da bir bağıntı görülmüştür. (Orak-Testi, Kaşık Mendil). Yalnız kadın oyunlarında ya da yalnız erkek oyunlarında olduğu gibi çeşitlilik göstermemektedir. Bazı oyunlarda ise erkeğin kullandığı araç kadının aksesuarı konumunda da görülmektedir. (Yüzük, Gerdanlık). Mendil, kullanımı bakımından diğer araç ya da aksesuarlardan ayrı bir özellik taşımaktadır. Yörelere göre farklı biçim, boyut ve kullanım şekli itibariyle değişiklikler göstermektedir. Mendil ortak oyunlarda her iki oyuncu aynı görevi yüklendiği de görülmektedir.
Not: Halk oyunlarımızda kullanılan aksesuarlar başlığında sunduğum yazılarımda kaynakça olarak (Okyanus Ansiklopedik Sözlük, Cilt:1, s.56-Meydan Larousse, Cilt:1, s. 247-DEMİRBAĞ, İ.B., Türk Geleneksel Giyiminde Takı ve Aksesuarlar, S.Y.T., İ.T.Ü., 1996, s.108-GİCİLİ, S., Türk Halk Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarların Anlam ve İşlevleri Üzerine İncelemeler, Y.L.T., İ.T. Ünv. S.B.E., İst. 1999, s.46-47-ERBERK, M., Anadolu Motifleri, Kültür Bakanlığı, 2002, Ankara, s. 66-ZÜBER, H., “Maden Süsleme”, Türk Süsleme Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayın. Sanat Eserleri Dizisi, s. 53-54-KOÇU, R.E., Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Başnur Matbaası, Ankara, 1967, s.206-SARIBERBEROĞLU, Ş., ERDOĞAN, A., SEZEN, E., “Bolu İli Erkek Kıyafetleri I”, Folklor, Cilt:6, Sayı:57, Haziran 2004, s.37- “Barutçuluk”, İlgi, Sayı:63, s.24, Sonbahar 1990-“Kütüklükler, Fişeklikler”, İlgi, Sayı:63, Sonbahar 1990, s.9-KOÇU, R.E., Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Başnur Matbaası, Ankara, 1967, s.152-ÇAKIR, A., Araçla Oynanan Halk Oyunlarımız Üzerine Bir Atlas Denemesi, V.M.T.H.K.K., HAGEM Ya. 248, S.K.B.D. 55, Ankara,1997, s.82- GİCİLİ, S., Türk Halk Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarların Anlam ve İşlevleri Üzerine İncelemeler, Y.L.T., İ.T. Ünv. S.B.E., İst. 1999, s.25-GÖZAYDIN, N., “Tepsi”, Folklor Dünyasından, Yargı Yayınları, Ankara, 1991, s.83-Rado, Ş., Aletler ve Adetler, s.23- ATAMAN, S.Y., Folklor Araştırmaları Açısından Halk Oyunlarımıza Genel Bir Bakış ve Ateş Kültü İle İlgili Oyunlar, III.M.T.F.K.B., II., III., M,F,A,D,Ya. 85, Ankara, 1987, s.42-GİCİLİ, S., Türk Halk Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarların Anlam ve İşlevleri Üzerine İncelemeler, Y.L.T., İ.T. Ünv. S.B.E., İst. 1999, s.27-a.g.t., s.28-ÇAKIR, A., Araçla Oynanan Halk Oyunlarımız Üzerine Bir Atlas Denemesi, V.M.T.H.K.K., HAGEM Ya. 248, S.K.B.D. 55, Ankara,1997, s. 83-KOÇU, R.E., Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Başnur Matbaası, Ankara, 1967, s.172-GİCİLİ, S., Türk Halk Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarların Anlam ve İşlevleri Üzerine İncelemeler, Y.L.T., İ.T. Ünv. S.B.E., İst. 1999,s.33-KOÇU, R.E., Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Başnur Matbaası, Ankara, 1967, s.238-GAZİMİHAL, M.R., “Davul”, Türk Vurmalı Çalgıları, M.F.A.D.Ya. 14, Ankara, 1975, s.7-EKMEKEÇİOĞLU, İ., BEKAR, C., KAPLAN, M., Türk Halk Oyunları, Esin Yayınevi, İstanbul, 2001, s.71-72 -AKTAŞ, Ali ve Diğerleri, “Sepetçilik”, Yedi Renk Yedi İklim Sakarya, Sakarya Valiliği Yayını, s.197-KUŞOĞLU, M.Zeki, “Bâzûbentler”, Sanatımız Kültürümüz, s.137-138-139-140-GÖZAYDIN, N., “Tef”, Folklor Dünyasından, Yargı Yayınları, Ankara, 1991, s. 74-GİCİLİ, S., Türk Halk Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarların Anlam ve İşlevleri Üzerine İncelemeler, Y.L.T., İ.T. Ünv. S.B.E., İst. 1999, s.61- GİCİLİ, S., Türk Halk Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarların Anlam ve İşlevleri Üzerine İncelemeler, Y.L.T., İ.T. Ünv. S.B.E., İst. 1999, s.61-GİCİLİ, S., Türk Halk Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarların Anlam ve İşlevleri Üzerine İncelemeler, Y.L.T., İ.T. Ünv. S.B.E., İst. 1999, s.63-GİCİLİ, S., Türk Halk Oyunlarında Kullanılan Araç ve Aksesuarların Anlam ve İşlevleri Üzerine İncelemeler, Y.L.T., İ.T. Ünv. S.B.E., İst. 1999, s.65) yararlanılmıştır.
